‘Is dat verplicht?’ en 4 andere veelgestelde vragen over de risicoanalyse
Elke werkgever is verantwoordelijk voor de gezondheid en veiligheid van zijn medewerkers, zo zegt de welzijnswet. Of anders gezegd: elke werkplek bevat allerhande gevaren die het welzijn van werknemers op het spel kunnen zetten. Die dien je als werkgever uit te schakelen of te beperken. Daarvoor vormt de verplichte risicoanalyse het startpunt. Wanneer, hoe en hoe vaak stel je zo’n document op? Je komt het te weten in deze FAQ.
Vraag 1: waarvoor dient een risicoanalyse?
Een risicoanalyse is een inventaris van alle mogelijke werkgerelateerde risico’s binnen je organisatie en de bijbehorende preventiemaatregelen om ze uit te schakelen, te verminderen of de schade te beperken.
Blootstelling aan gevaren tijdens het werk kan immers het welzijn van medewerkers aantasten. Denk maar aan contact met chemische stoffen in een lakkerij of met virussen en bacteriën in een labo. Maar urenlang stilzitten voor een computerscherm of een hoge werkdruk houdt net zo goed risico’s in.
De risicoanalyse vormt de basis van het globaal preventieplan (GPP), een overzicht van alle preventieactiviteiten over een termijn van vijf jaar. Het jaaractieplan (JAP), het plan voor de concrete uitwerking van je preventiemaatregelen, geldt voor het komende werkjaar en is gebaseerd op het GPP.
Vraag 2: in mijn bedrijf zijn geen gevaarlijke producten of processen, is een risicoanalyse toch verplicht?
Ja, omdat elke werkomgeving risico’s inhoudt, hoe beperkt ook. De welzijnswet stelt daarom dat elke organisatie een beleid moet hebben rond risicobeheersing – een dynamisch risicobeheerssysteem of DRBS in het preventiejargon.
Het komt erop neer dat je als werkgever binnen de zeven welzijnsdomeinen (zie kader) maatregelen treft om professionele risico’s uit te schakelen of om bij blootstelling schade te vermijden of te verminderen. Het startpunt voor dat DRBS is de bij wet verplichte risicoanalyse. Kun je bij een bezoek van de arbeidsinspectie geen risicoanalyse voorleggen, dan riskeer je een sanctie.
7 verschillende welzijnsdomeinen
Naast de klassiekers veiligheid en gezondheid omvat welzijn in de welzijnswet de psychosociale aspecten van het werk, ergonomie, arbeidshygiëne, verfraaiing van de arbeidsplaatsen en het interne leefmilieu – voor zover die laatste een invloed hebben op de andere zes welzijnsdomeinen.
Vraag 3: hoe ga ik te werk om een risicoanalyse op te stellen voor mijn bedrijf?
Het belangrijkste doel van de risicoanalyse is om alle beroepsgerelateerde gevaren te inventariseren, zodat je er vervolgens preventieve maatregelen aan kunt koppelen. Die risico’s in kaart brengen gebeurt op drie niveaus: de volledige organisatie, werkposten of functies en individuele werknemers.
De grote verscheidenheid aan beroepsgebonden risico’s is hét struikelblok bij de opmaak van een risicoanalyse. En al zijn de aanwezige risico’s uiteraard afhankelijk van het type organisatie, elk welzijnsdomein (zie kader vraag 2) moet aan bod komen in de risicoanalyse. Om de analyse systematisch aan te pakken, bestaan heel wat verschillende methodes. Verkies je een online tool? Dan zijn de Oira-tools, ontwikkeld door EU-OSHA, een goede oplossing.
Aan de slag met de SOBANE-methode
Deze gestructureerde aanpak komt uit de koker van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (FOD WASO). Er bestaan gidsen per sector die je gratis kunt downloaden.
Het letterwoord SOBANE verwijst naar Screening, OBservatie, ANalyse en Expertise – de vier stappen van de risicoanalyse:
- Screening
Samen met je werknemers – en de interne preventieadviseur, als die er is – identificeer je de voornaamste risico’s en stippel je maatregelen uit om ze te beheersen. - Observatie
Samen met de betrokken werknemers van de specifieke taak, afdeling of werkpost – en eventueel de interne preventieadviseur – neem je specifieke risicodomeinen (bv. lawaai, chemische agentia, brandgevaar) verder onder de loep. Ook voor deze uitdieping zijn er gratis gidsen beschikbaar om systematisch te werk te gaan. - Analyse
Je zoekt naar oplossingen en preventiemaatregelen voor de geïdentificeerde risico’s.
Je externe preventiedienst kan hierbij de nodige ondersteuning bieden. Vanuit Mensura kunnen we bijvoorbeeld langskomen voor een welzijnsaudit. - Expertise
Heel complexe risico’s wegwerken of inperken is specialistenwerk, zeker als er metingen aan te pas komen om het gevaar in kaart te brengen (bv. lawaai, stralingen). Soms zul je een externe preventieadviseur in de arm moeten nemen in deze fase.
Vraag 4: ben ik verplicht om bijkomende analyses te maken voor specifieke risicodomeinen?
Worden je medewerkers of bepaalde teams blootgesteld aan specifieke gevaren (bv. werken op hoogte, chemische agentia, extreme temperaturen), dan maak je voor dat risicodomein een diepgaandere analyse van de gevaren en maatregelen bij blootstelling. De SOBANE-gidsen voor 15 verschillende risicodomeinen kunnen dienen als leidraad.
Voor de preventie van psychosociale risico’s verplicht de welzijnswet elke organisatie om een aparte risicoanalyse te maken. De FOD WASO stelt hiervoor een aparte leidraad ter beschikking. Meer praktische tips vind je hier.
Sonar brengt het welzijn van je organisatie in kaart
Hoe voelen je medewerkers zich fysiek en mentaal bij de uitvoering van hun job? Met Sonar voeren we een eenvoudige, laagdrempelige psychosociale risicoanalyse uit.
Lees meer over Sonar >
Vraag 5: hoe vaak moet ik mijn risicoanalyse updaten?
Een risicoanalyse is een momentopname van alle mogelijke gevaren binnen de organisatie. Dus telkens wanneer er iets verandert aan de setting of context waarin mensen werken, heeft ook de risicoanalyse bijsturing nodig. Wanneer je een nieuwe activiteit opstart, bijvoorbeeld, wijzigingen aanbrengt aan infrastructuur of de teamwerking omgooit.
Belangrijk is dat je op dat moment de integrale risicoanalyse even scant. De verschillende welzijnsdomeinen staan immers niet los van elkaar. Zo kan de aankoop van een nieuwe machine op veel vlakken gevolgen hebben voor de betrokken medewerkers: ergonomie, teamwerking en werkbelasting, lawaai en trillingen enzovoort.
Een risicoanalyse opstellen vraagt een inspanning en is zonder de juiste voorkennis niet altijd evident. Heb je vragen of is een klankbord of extra ondersteuning welkom? Laat hieronder je gegevens achter en onze experts helpen je met plezier verder.